1960’lı yıllarda kuvars saatlerin piyasaya çıkması, birçok kişi için geleneksel mekanik saatlerin artık modasının bittiğini düşünmeye başlamasına sebep olmuştu. Fakat bunun tam tersi oldu. Son yıllara baktığımızda mekanik saatler için dikkate değer bir rönesans yaşandı. Bugün heyecan verici yeni mekanik saat tasarımları dünyanın en ünlü saat fuarlarında her yıl yerini alıyor ve tüketicilerin ilgilerini en çok çeken bölümler genellikle bu yeni nesil mekanik saatlerin bulunduğu standlar oluyor.
Temelde bütün mekanik saatler aynı iç kısımlara sahiptir ve aynı şekilde çalışırlar. Basit bir şekilde iç kısımda bulunan ana yay kısmının sarılması saatin çalışmasını sağlıyor. Bu yayın sarılması ile oluşan güç saatin dişli ve çark sisteminin hareket etmesini sağlayan enerjiyi oluşturur. Saatin içerisinde bulunan dişli grubunun hızı balans tekerleği tarafından kontrol edilir. İleri geri senkronize sallanan bu mekanizma dişlileri, hassas aralıklarla çalışmasını sağlayan maşa mekanizmasını tetikler; bu sayede saatin geri kalması önlenmiş olur. Bu hareket sayesinde akrep ve yelkovanın on iki saatlik işaretlenmiş bir kadran üzerinde doğru zamanı belirtmelerini sağlar. Mekanik bir saatin genel olarak bizi rahatsız eden o tanıdık ses tonunu çıkartan da bu pandül mekanizmasının hareketidir.
Bu temel ilkeler günümüz mekanik saat hareketleri için hemen hemen aynı olmasına rağmen temel mekanik mekanizmaya ilave işlevleri eklemek için yüzlerce yenilik yapılmıştır. Bu ek işlevlere genel olarak fonksiyon veya komplikasyon denir ve açık konuşursak saatin içinde ne kadar fazla fonksiyon bulunuyorsa fiyatı da buna bağlı olarak daha pahalıdır.
En popüler saat fonksiyonlardan biri, yukarıda belirttiğimiz saatin kurulmasını ve çalışmasını sağlayan ana yayın kullanıcının bilek hareketleri ile kendi kendine kurulmasının sağlanması işlevidir. Diğer popüler fonksiyonlar arasında takvimler, alarmlar, ayın fazı ve güç tasarruf göstergeleri bulunur. Mekanik saat fonksiyonları arasında en ileri fonksiyon Tourbillon mekanizmasıdır. İster cep saati, isterse kol saati olsun mekanik saatlerin pandül sistemi yer çekiminden etkilenir. Saat yere paralel duruyorken bu sistem daha hızlı çalışır, dik olduğunda ise daha yavaş çalışır. Cep saatleri sabit bir konuma sahipken kol saatlerinde bu durum farklıdır. İşte bu sebeple ortaya çıkan tourbillon mekanizmasında zamanlama hatalarına neden olabilecek yer çekimi kuvvetlerine karşı koymak için pandül özel bir dönen kafese yerleştirilmiştir ve yukarıda bahsettiğimiz sorunlar ortadan kaldırılmıştır.
Hemen hemen tüm mekanik saatlerde hareketli mekanik parçaların neden olduğu sürtünmeyi azaltmak için mücevher yataklar kullanmaktadır. Her ne kadar mekanik saatlerin temel tasarımı 300 yılı aşkın bir süredir büyük bir değişim geçirmemiş olsa da, bu tasarım harikası saatler o dönem de olduğu gibi bugün de birçok hayrana sahiptir. Genel olarak kalın bir yapıya sahip olmakla birlikte günümüzde ünlü saat tasarımcılarının imzasını taşıyan ince mekanik saat modelleri de raflardaki yerini sağlamlaştırmaya başladı. Bu sıra dışı tasarıma sahip mekanik saatler sayesinde insanlar gözlerini saatinizden alamayacaklar.
